Op deze pagina beschrijven we een stappenplan voor het komen tot een tarievensysteem.
Belangrijk is om in dit proces alle betrokkenen mee te nemen om draagvlak en transparantie te creëren (zie ook fase 1 van het algemene stappenplan: richten). Denk hierbij aan de sportraad, sportverenigingen, huurders van accommodaties, beheerders, et cetera. Denk ook aan de inachtneming van algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Dit stappenplan voor een tarievensysteem bestaat uit de volgende onderdelen:
- Uitgangspunten
- Type accommodaties
- Benchmark
- Kostprijsberekening
- Dekkingspercentage
- Keuze maken
- Doorrekenen
- Toetsen
- Overgangsregeling
- Vaststelling
- Evaluatie
Uitgangspunten
Voor het inrichten van tarievensysteem is het belangrijk dat de doelen duidelijk zijn (zie stap 1, uitgangspunten).
De gemeente Valkenswaard koos bij hun Keuzenotitie Tarievenbeleid Sportaccommodaties bijvoorbeeld voor:
- Transparantie en eenvoud
- Het leveren van een positieve bijdrage aan sportdeelname
- Het vergroten van de toegankelijkheid
- Kostprijsgerelateerde tarieven
Type accommodaties
De diversiteit in typen accommodaties is groot. Gemeenten hebben te maken met sporthallen, sportzalen, gymzalen, tennisbanen, ijsbanen, zwembaden, atletiekbanen en verschillende soorten velden. De meeste gemeenten maken onderscheid tussen verschillende typen accommodaties binnen- en buitensport.
Ook wordt onderscheid gemaakt binnen een type accommodatie zoals een hele, halve of een derde sporthal. Maak duidelijke keuzes hoe accommodaties in te delen alvorens de tarieven vast te stellen.
Afstemmen op andere systemen binnen eigen gemeente
Het is goed om te kijken wat voor tarievensystemen binnen de gemeente worden gebruikt door andere domeinen. Dit kan gebruikt worden als input voor het tarievensysteem voor de sport.
Benchmark
Een benchmark is een vergelijkend onderzoek waarbij de prestaties van organisaties, producten, diensten of programma’s op identieke wijze worden onderzocht en met elkaar worden vergeleken. Dit wordt vergeleken met gemeenten die op een aantal kenmerken overeenkomen, zoals inwonersaantal, budget, stedelijkheid en opleidingsniveau van inwoners. Bij benchmarken van tarieven is het belangrijk om te zien welke kosten in het tarief zijn meegenomen (zoals gebruik kleedkamers, water, energie en dergelijke). Meestal worden in een benchmark vooral de huurtarieven vergeleken en niet de kostendekkendheid. Het vraagt meer tijd en werk van gemeenten om de kostendekkendheid van vergelijkbare gemeenten in kaart te brengen.
Tip:
De Monitor Sport en Gemeenten voorziet in vragen over verhuurtarieven. Wie regelmatig wil vergelijken, kan zich het beste als regio aanmelden.
Praktijkvoorbeelden
Voorbeelden van benchmarken van tarievenbeleid sportaccommodaties:
- Tarievenbenchmark voor gemeentelijke sportaccommodaties Lansingerland (2022)
- Benchmark voor tarievenbeleid sportaccommodaties Texel (2020)
- Benchmark huurtarieven voetbalvelden vergelijkbare en omliggende gemeenten Arnhem (2019)
- Benchmark tarieven omliggende gemeenten Maastricht (2017)
- Benchmark tarieven B5 gemeenten (grote Brabantse gemeenten) (2014)
Kostprijsberekening
De discussie over het wijzigen van een tarievenstelsel kan makkelijker verlopen als de kostprijs van elke accommodatietype is berekend. De vraag is welke kosten worden doorberekend en welke niet. Exploitatiekosten zoals onderhoud, energie, verzekeringen, belastingen en veiligheidsvoorschriften worden over het algemeen meegenomen in de berekening van de kostprijs, evenals personeelskosten waaronder het beheer van de accommodatie en schoonmaakkosten. Eventueel kunnen ook indirecte personeelskosten meetellen, zoals inzet van een afdeling sport. De keuze van het dekkingspercentage en de opbouw van de kostprijs van de tarieven kunnen in elke situatie anders zijn. Het merendeel van de gemeenten neemt de kapitaallasten niet mee in de kostprijsberekening. Ook de kosten van de inzet van ambtelijke capaciteit van de afdeling sport of sportbedrijf worden niet altijd meegenomen.
De onderstaande tabel is een overzicht van de verschillende soorten kosten (VNG, 2003);
Lees hier meer over het doorberekenen van de kostprijs.
| Exploitatiekosten | Personele kosten | Kosten kapitaal |
|---|---|---|
| Onderhoud | Beheer accommodatie | Afschrijvingen |
| Energie | Personeel sportbedrijf | Rente |
| Veiligheidsvoorschriften (legionella, brandpreventie etc.) |
Doorbelaste kosten (van andere afdelingen in de gemeente) |
Grondprijzen |
| Belastingen (OZB, milieuheffing, etc.) |
||
| Verzekeringen | ||
| Overige exploitatiekosten |
Tip:
Menukaart voor een kostprijsdekkende huur voor gemeentelijk vastgoed (pdf)
Dekkingspercentage
Als de tarieven niet kostendekkend zijn, maar lager liggen dan de kostprijs, is er sprake van indirecte subsidiëring. Gemeenten kunnen een keuze maken voor wat betreft het dekkingspercentage dat zij hanteren bij het bepalen van de tarieven. Een gemeente kan bijvoorbeeld vaststellen dat zij 50% van de kostprijs in rekening wil brengen bij de gebruiker.
Terug naar boven
Keuze maken
De beschrijvingen geven een beeld van de mogelijkheden die de verschillende varianten bieden. Om een keuze te kunnen maken, kun je de varianten op basis van een aantal aspecten met elkaar vergelijken. Boers (2014) heeft gemeenten gevraagd welke aspecten zij het meest relevant vinden bij de bepaling van hun tarievenbeleid. In de tabel staat deze naast de afwegingen van de VNG (2003):
| VNG 2003 | Boers 2014 |
|---|---|
| Mate waarin tarieven moeten bijdragen aan beleidsdoelstellingen sport en bewegen |
|
| Transparantie voor iedereen | Transparantie voor gebruikers |
| Gelijkheid (dekkingspercentage, gelijkheid per sport) |
Uniformiteit |
| Samenhang tarieven en subsidies | |
| Draagvlak | |
| Beheersbaarheid en uitvoerbaarheid | Administratieve lasten |
| Flexibiliteit (aanpassen aan beleidswijzigingen) |
Houdbaarheidsperiode |
| Beheersbaarheid kosten | Financiële risico’s gemeente |
| Kosten en bedrijfsvoering van de gebruiker | Financiële consequenties gebruikers |
Kies één of twee varianten (plus eventueel de nul-variant) om verder te onderzoeken. Bedenk dat het vaak onmogelijk is om een systeem te bedenken waarbij iedereen tevreden is. Door voldoende inspraak te geven in het proces is er meer kans op een breed draagvlak. Het kan geen kwaad om open te staan voor alternatieven die het veld aandraagt.
Doorrekenen
Voordat een gemeente een nieuw tarievenstelsel vaststelt, is het goed om eerst het resultaat van dit nieuwe systeem door te rekenen voor alle betrokkenen. Inventariseer vervolgens alle voordelen en nadelen en vraag feedback van de betrokkenen waaronder een sportraad of sportservicepunt.
Terug naar boven
Toetsen
Toets of de resultaten bijdragen aan de doelstellingen uit het sport- en beweegbeleid. In theorie kan een tarievenstelsel er prima uitzien, maar in de praktijk kunnen onbedoelde (neven)effecten optreden. Daarnaast is het belangrijk om in het proces de gebruikers mee te nemen en de veranderingen bij hen te toetsen. Wanneer een gemeente plotseling een nieuw tarievenbeleid hanteert, zonder gebruikers te informeren kan dit tot weerstand leiden. Wanneer gebruikers op tijd in het proces worden meegenomen is de kans op draagvlak groter.
Overgangsregeling
Als een gemeente een aanpassing of nieuw tarievensysteem doorvoert, kunnen eventuele onbedoelde (neven)effecten zoals eerder genoemd tijdelijk gecompenseerd worden via een overgangsregeling. Een overgangsregeling biedt de mogelijkheid om van de bestaande situatie geleidelijk te groeien naar de nieuwe situatie.
Vaststelling
Het resultaat van het proces om te komen tot nieuwe tarieven vraagt om vaststelling. De gemeenteraad stelt verordeningen vast, uitvoeringsregels en/of beleidsregels kunnen ook alleen door het college worden vastgesteld. Let er in dit laatste geval op dat als er wijzigingen moeten plaatsvinden in deze stukken, de raad hier dan opnieuw een beslissing over moet nemen terwijl het eigenlijk over de uitvoering van het beleid gaat. Volgens het dualisme is het college bevoegd hier beslissingen over te nemen.
Evaluatie
Evalueer de invoering van tarieven na een periode van een jaar. Voorbeelden hiervan zijn Maastricht (Het sportaccommodatiebeleid van de gemeente Maastricht – De plannen en de resultaten) en Gennep (Rekenkameronderzoek naar de relatie tussen het sportbeleid en de financiële inspanningen van de gemeente Gennep).