Vorige
Volgende

Vrouwen en meiden

Hoe richt je de openbare ruimte zo in, dat vrouwen en meiden deze ook veilig en makkelijk kunnen gebruiken? Waarom is dat belangrijk voor deze groep? Welke laagdrempelige aanpassingen kun je doen als ontwerper? En welke juiste niet? Kijk hier voor tips.

Hoe groot is deze groep?
  • In 2021 bestond de Nederlandse bevolking voor 50,3% uit vrouwen (bron: CBS).
    • 6% van de bevolking zijn meisjes van 0 tot 12 jaar oud.
    • 3,3% van de bevolking zijn tienermeiden tussen de 12 en 18 jaar oud. (bron: CBS).
  • In 2021 voldeed in Nederland 49,2% van de mannen en 45,2% van de vrouwen aan de beweegrichtlijnen (bron: Sporten en bewegen in cijfers).
    • Leeftijdscategorie 4-11 jaar: 64,5% van de jongens versus 59,5% van de meisjes.
    • Leeftijdscategorie 12-17 jaar: 38,2% van de jongens versus 33,7% van de meiden.
    • Bij volwassenen (18+) zijn er lichte verschillen te zien tussen mannen en vrouwen; maar in alle leeftijdscategorieen voldoen meer mannen aan de beweegrichtlijnen dan vrouwen. Het grootste verschil is te zien in de leeftijdsgroep 65+ (bron: VZinfo).

 Hoeveel vrouwen en meiden telt jouw gemeente?

Wat ervaren vrouwen en meiden in de openbare ruimte?
  • Veiligheid in de openbare ruimte is een belangrijk issue voor vrouwen. Van alle Nederlandse vrouwen was 45% ooit slachtoffer van lichamelijk en/of seksueel geweld (nb: dit omvat niet alleen geweldplegingen in de openbare ruimte, maar bijv. ook in de huiselijke sfeer) (bron: Rijksoverheid)
  • Vrouwen voelen zich vaker onveilig dan mannen, ook in de eigen buurt. Vrouwen vertonen ook vaker dan mannen vermijdingsgedrag, zoals ’s avonds de deur niet opendoen of omrijden of omlopen om bepaalde plekken te vermijden (bron: Emancipatiemonitor 2022).
  • Twee op de drie vrouwen van 12 tot 25 jaar zegt in 2020/2021 lastiggevallen te zijn op straat. Denk aan nafluiten, naroepen of achtervolgen. Straatintimidatie zorgt voor een onveilig gevoel. Een gevolg is dat bepaalde plekken of groepen (op specifieke tijden) in de openbare ruimte worden vermeden. Mannen hebben veel minder vaak te maken met straatintimidatie (bron: CBS).

  • Meisjes spelen minder vaak buiten dan jongens, zo blijkt uit Vlaams onderzoek. Ouders zijn vaker beschermend naar meisjes dan naar jongens toe. Maar: de buitenruimte is ook meer ingericht voor jongens. Denk aan trapveldjes en basketbalpleintjes, terwijl meisjes behoefte hebben aan een gevarieerde inrichting om te spelen en kletsen. Jongens claimen deze sport-/speelplekken, waardoor meisjes zich niet welkom voelen en geen andere plek hebben om naartoe te gaan (bron: Kind & Samenleving).
  • Voor tienermeiden spelen er persoonlijke, sociale en ruimtelijke factoren die invloed hebben op hun aanwezigheid in de openbare ruimte.
    • Persoonlijk: een veranderend lichaam, een afnemende zelfwaarde tijdens de puberteit, bang zijn om iets niet goed genoeg te kunnen en voor schut te staan zijn persoonlijke factoren waardoor tienermeiden minder gebruik maken van de openbare ruimte (bron: Duffey et al.).
    • Sociaal:
      • Meiden voelen zich niet altijd op hun gemak of veilig op plekken waar veel jongens aanwezig zijn. Het gevoel bekeken te worden, of (verwachte) negatieve reacties van jongens beïnvloedt hun sportgedrag (bron: Yorkshire Sport Foundation).
      • Het ontbreken van support van familie, vrienden en leraren is een barrière voor tienermeiden om te sporten en bewegen (bron: Mulier Instituut; Duffey et al.).
      • Voor meiden met een niet-westerse migratieachtergrond speelt cultuur een rol: een deel van hen heeft toestemming van gezinsleden nodig om samen te sporten met andere meiden, gemengd te sporten, ’s avonds te sporten, te sporten met een mannelijke trainer of naar een sportlocatie te gaan als die ver van huis is (bron: Mulier Instituut; van den Hombergh).
      • Een onveilige buurt of zorgen om veiligheid vormen een belemmering voor meiden. Ze vermijden hierdoor bepaalde plekken, nemen een omweg of voelen zich alleen veilig in gezelschap (bron: Duffey et al.).
    • Ruimtelijk:
      • De afstand naar sportlocaties of -activiteiten, het gebrek aan faciliteiten – zoals toiletten, omkleedmogelijkheden en horeca – of de kosten voor activiteiten vormt een belemmering voor meiden (bron: Yorkshire Sport Foundation; Duffey et al.).
      • Ook beleven en gebruiken meiden de openbare ruimte anders dan jongens. Meiden van 12 tot 18 jaar omschrijven hun gedrag in de buitenruimte als kalm, actief en netjes, terwijl jongens hun gedrag omschrijven als sportief, sociaal en cool. Hierdoor zien meiden en jongens verschillende objecten in de buitenruimte anders en gebruiken die dan juist wel of niet (bron: Dellas & Elling; SWUP).

      Let op: ieder individu is anders. Niet alle vrouwen en meiden hebben dezelfde ervaring. Dit hangt af van factoren als leeftijd, persoonlijkheid, onderwijs, geloof, cultuur en etniciteit (bron: Helleman).

      Hoe ervaren meiden en vrouwen de openbare ruimte in jouw gemeente, en in welke buurten zijn aanpassingen het meest wenselijk?

      Waarom is (extra) aandacht voor vrouwen en meiden belangrijk?

      Over het algemeen werkt de stedelijke inrichting beter voor heteroseksuele cisgender mannen dan voor vrouwen, genderminderheden en mensen met een beperking. De manier waarop steden worden gepland, gebouwd en beheerd, kan het vermogen van vrouwen om te reizen en te werken beperken. Dit kan invloed hebben op de kwaliteit van leven en het welzijn. Dit komt mede doordat deze groepen vaak niet betrokken zijn bij planning- en ontwerpbeslissingen, wat leidt tot aannames over hun behoeften. Doordat de openbare ruimte dus vanuit ‘the reference man’ is ontworpen lopen vrouwen en meiden tegen uitdagingen aan. Denk aan een OV-netwerk dat vooral gericht is op woon-werkverkeer, een gebrek aan verlichting of openbare toiletten. Het is dus belangrijk om genderinclusief te ontwerpen. Dat heeft niet alleen voordelen voor vrouwen, maar levert een betere omgeving op voor iedereen (bron: ARUP et al.; World Bank). “Adopting a gender-responsive approach to urban planning and design goes beyond serving only women: it ensures the whole community can access the opportunities offered by cities, and it generates wider social, economic and environmental benefits. Involving women’s perspectives can lead to more inclusive, equitable and sustainable developments.” (ARUP et al., p.12)

      Lees meer:
      Hardware, software en orgware voor vrouwen en meiden

      Klik op onderstaande afbeeldingen voor ontwerptips (hardware), meer informatie over hoe je bewegen bij vrouwen en meiden kunt stimuleren (software) en hoe je vrouwen en meiden beter kunt betrekken bij het inrichten van de openbare ruimte (orgware).