Hoe richt je de openbare ruimte zo in, dat ouderen deze ook veilig en makkelijk kunnen gebruiken? Waarom is dat belangrijk voor deze groep? Welke laagdrempelige aanpassingen kun je doen als ontwerper? En welke juiste niet? Kijk hier voor tips.
Wat zijn ouderen?
- Ouderen worden doorgaans omschreven als mensen van 65 jaar of ouder. Maar, dé oudere bestaat niet. Dit komt doordat er een grote diversiteit is in de gezondheid van ouderen, en de snelheid van het verouderingsproces verschilt per persoon (bron: RIVM).
- De meeste ouderen zijn zelfredzaam en wonen zelfstandig thuis. Ouderen die minder zelfredzaam zijn, worden kwetsbare ouderen genoemd. Zij ontvangen zorg aan huis, hebben dagbesteding of wonen in een zorginstelling.
- Er zijn vier typen kwetsbaarheid, die ook in combinatie kunnen voorkomen:
- Fysiek: belemmeringen in het fysieke functioneren
- Cognitief: belemmeringen in cognitie, zoals geheugen en flexibiliteit
- Sociaal: belemmeringen door eenzaamheid of verlies van sociale steun
- Psychisch: belemmeringen door psychische aandoeningen zoals een depressie
- Kwetsbaarheid komt vaker voor bij laagopgeleide ouderen, ouderen met complexe gezondheidsproblemen en ouderen met een migratieachtergrond. (bron: RIVM)
Hoe groot is deze groep?
- In 2022 was 15% van de Nederlandse bevolking tussen de 65 en 80 jaar oud, 5% was ouder dan 80 jaar (bron: CBS).
- Naar verwachting groeit het aantal 65-plussers tot 4,9 miljoen in 2040. Ook is er sprake van dubbele vergrijzing: het aantal ouderen van 80 jaar of ouder neemt toe. Naar verwachting zijn er in 2040 twee keer zoveel 80-plussers als in 2021 (bron: CBS).
- Mensen worden steeds ouder en wonen langer thuis. Hun kwetsbaarheid neemt toe naarmate de leeftijd stijgt. Hierdoor is er een toenemende vraag aan zorg door professionals, mantelzorgers en vrijwilligers. Ook de complexiteit van de zorg neemt toe (bron: RIVM). Bij de inrichting van de leefomgeving moet daarom rekening gehouden worden met een toenemend aantal (kwetsbare) thuiswonende ouderen.
- Ouderen zijn sinds 2001 steeds meer gaan bewegen, maar slechts 42% van de 65-plussers voldoet aan de beweegrichtlijnen in 2021. Wandelen is de grootste beweegactiviteit, gevolgd door fietsen en tuinieren (bron: Sporten en bewegen in cijfers).
Hoeveel 65-plussers telt jouw gemeente?
Wat ervaren ouderen in de openbare ruimte?
- De grootste belemmering voor ouderen om te bewegen in de openbare ruimte is dat ze zichzelf kwetsbaar voelen en denken niet meer tot bewegen in staat te zijn.
- Sociale onveiligheid speelt een grote rol in de keuze die ouderen maken om wel of niet naar buiten te gaan. Ouderen blijven liever binnen als er weinig sociale controle is op straat. (bron: Korbee & Koster)
- Valangst is voor ouderen een belangrijke reden om niet naar buiten te gaan. Slecht onderhouden paden – zoals losliggende tegels, scheve en smalle trottoirs en steile hellingen – vormen daarom een belemmering voor hen (bron: Kuitert & Maas).
- Drukke wegen – met veel verschillende gebruikers met hoge snelheden en zonder veilige oversteekplaatsen – worden ook als belemmering ervaren (bron: Korbee & Koster).
Hoe ervaren 65-plussers de openbare ruimte in jouw gemeente, en in welke buurten zijn aanpassingen het meest wenselijk?
Wat levert meer buiten bewegen op?
- Voor ouderen is sporten en bewegen belangrijk om de zelfredzaamheid en mobiliteit te behouden en te vergroten. Als meer ouderen bewegen, leidt dat tot meer zelfredzaamheid en minder afhankelijkheid van zorg.
- Voor veel 65-plussers is buiten wandelen of fietsen een belangrijke beweegactiviteit die helpt om aan de beweegrichtlijn te voldoen en zo bij te dragen aan een betere fysieke en mentale gezondheid.
- Voldoende bewegen is belangrijk voor het behoud van spiermassa en -functionaliteit bij ouderen. Dit heeft positieve effecten op mobiliteit en zelfredzaamheid.
- Buiten bewegen is een goede manier om andere mensen te ontmoeten en zo te bouwen aan of onderhouden van een sociaal netwerk. Meer sociale contacten leidt tot meer participatie, dit kan zorgen voor minder eenzaamheid.
- Bewegen bevordert daarmee de zelfredzaamheid van 65-plussers, en voorkomt de afhankelijkheid van zorg (en dus lagere zorgkosten). (bron: Bakker & Doets)
- Buiten bewegen draagt ook bij aan een beter slaap-waakritme.
Lees meer:
- Beweegrichtlijnen voor 65-plussers: hoe beweeg je matig intensief?
- Factsheet ’65-plussers: maatschappelijke ontwikkelingen en bewegen’
- Whitepaper 65+ in beweging
- Artikel‘Waarom is voldoende bewegen belangrijk voor 65-plussers?’
- Artikel Voordelen beweegvriendelijke omgeving voor ouderen
- Online magazine Gezond ouder worden in een gezonde leefomgeving van GGD Gelderland-Zuid.
Hardware, software en orgware voor ouderen
Klik op onderstaande afbeeldingen voor ontwerptips (hardware), meer informatie over hoe je bewegen bij ouderen kunt stimuleren (software) en hoe je ouderen beter kunt betrekken bij het inrichten van de openbare ruimte (orgware).
