Externe verzelfstandiging

  Belangrijkste kenmerken

    • De gemeente blijft belang houden in een organisatie maar is niet meer eindverantwoordelijk voor de voorziening.
    • Beleidsmatig blijft de gemeente betrokken, maar het heeft geen uitvoeringstaken meer.

  Best practices

Sportbedrijf Lelystad

Sinds 1998 bestaat in Gemeente Lelystad het Sportbedrijf Lelystad. Deze NV draagt zorg voor de uitvoering van het sportaccommodatie en sport-stimuleringsbeleid van de stad. Er werken zo’n 100 medewerkers bij het Sportbedrijf Lelystad. Het sportbedrijf zorgt voor het beheer, onderhoud en exploitatie van bijna alle binnen- en buiten sportaccommodaties in de gemeente. Het garandeert hierbij dat de accommodaties modern, veilig, duurzaam en schoon blijven. Ook probeert het Sportbedrijf de inwoners te stimuleren om sportief en recreatief in beweging te komen. Het organiseert activiteiten, maar ondersteunt ook de bestaande verenigingen.

  Context

In het geval van externe verzelfstandiging richt de gemeente een zelfstandige rechtspersoon op die het beheer en de exploitatie van de betrokken accommodaties ter hand gaat nemen.

Externe verzelfstandiging
Voordelen Nadelen
  • Scheiding tussen gemeentelijke beleidstaken en uitvoeringstaken
  • Goede mogelijkheden voor bedrijfsmatige en slagvaardige bedrijfsvoering
  • Zorg voor dagelijkse bedrijfsvoering op afstand
  • Afstemming tussen bedrijfsmatig werken en realiseren van maatschappelijke doelen goed mogelijk
  • Formeel overeenkomen en vastleggen van beleidsoverschrijdende samenwerking
  • Mogelijkheden voor toekomstige toevoeging van andere af te stoten taken
  • Inzicht in de kostprijs van de betreffende voorzieningen door ‘eigen’ overhead
  • Het dragen van (eind)verantwoording voor de risico’s, afhankelijk van de afspraken die worden gemaakt, bij de gemeente
  • Gedetailleerde afspraken nodig om gemeentelijke invloed en zeggenschap te kunnen waarborgen
  • Onzekere continuïteitswaarborg door gevraagde deskundigheid van de aan te trekken bestuursleden
  • Indiensttreding van personeel bij nieuwe werkgever dat een zorgvuldig traject vraagt
  • Desintegratiekosten door ‘ontvlechting’: die kosten moeten nauwkeurig gekwantificeerd worden.

  Tips

Bovenstaande biedt inzicht in de voor- en nadelen van verschillende beheersvormen. Om vervolgens een keuze te maken voor één van de modellen, kan een gemeente de volgende criteria hanteren (vrij naar Synarchis, 2015):

  1. Gemeentelijke invloed
    De mate waarin een gemeente invloed en zeggenschap wil houden over het beheer en onderhoud van sport- en speelvoorzieningen. Denk bijvoorbeeld aan het bepalen van of het stellen van voorwaarden aan personele inzet, de inzet van marketing- en communicatiemiddelen, het afsluiten van contracten met leveranciers en het vaststellen van tarieven.
  2. Maatschappelijke functie
    De mate waarin een gemeente belang hecht aan de maatschappelijke functie van sport- en speelvoorzieningen. Het gaat dan dus niet alleen om het faciliteren van sportbeoefening, maar ook om de bijdrage die een gemeente wil leveren aan een aantrekkelijk leefklimaat.
  3. Innovatie en productontwikkeling
    Het belang dat een gemeente hecht aan het (voortdurend) afstemmen van het product- en activiteitenaanbod van sport- en speelvoorzieningen op ontwikkelingen in de samenleving en op wensen en behoeften van de (potentiële) bezoeker.
  4. Schaal- en efficiëntievoordelen
    Het belang dat een gemeente hecht aan het optimaal gebruik van sport- en speelvoorzieningen.
  5. Stabiliteit en continuïteit
    Het belang dat een gemeente hecht aan de garantie dat er lange tijd aandacht is voor adequaat beheer, een gezonde exploitatie en een deugdelijke instandhouding van accommodaties.
  6. Financiële risico’s
    De mate waarin een gemeente afstand wil nemen van de (financiële) risico’s die verbonden zijn aan het beheer en de exploitatie van sport- en speelvoorzieningen.
  7. Positie van betrokken personeel
    De wijze waarop de gemeente omgaat met de inzet van (huidig) personeel. Met een verzelfstandiging verandert de positie van de medewerkers. Dit houdt zowel verband met arbeidsrechtelijke zaken (CAO’s en hiërarchische verhoudingen) als met cultuurverschillen en ontwikkelingsmogelijkheden.
  8. Lokale verbinding
    De mate waarin een gemeente waarde hecht aan het creëren van maatschappelijke
    waarde. Te denken valt aan ontschotting en (lokale) verbinding van diverse stakeholders (bijvoorbeeld op het gebied van sport, onderwijs en welzijn) en inhoudelijke synergie op het gebied van activiteiten en programma’s.
  9. Regionale samenwerking
    De mate waarin een gemeente waarde hecht aan vormen van regionale samenwerking bij de uitvoering van taken.