Onderzoek laat zien dat senioren specifieke motieven en belemmeringen ervaren om mee te doen aan sport- en beweegactiviteiten. Zo spelen fysieke beperkingen een rol, maar zijn er ook belemmeringen op individueel en sociaal vlak. Er zijn randvoorwaarden waar je als gemeente, uitvoeringsorganisatie of professional rekening mee kunt houden. Meer over de motieven en belemmeringen voor sport en bewegen door senioren vind je in de whitepaper 65+ en lees je in het deel over waarom senioren wel of niet bewegen
De fitte, zelfredzame senior kan bijvoorbeeld meedoen met regulier aanbod bij een sportschool, of walking sports bij een sportvereniging. De meer kwetsbaren hebben aanbod op maat nodig: de intensiteit van het aanbod past bij wat de deelnemers aankunnen en het type activiteit sluit aan bij de wensen van de doelgroep.
E-book – Zelfredzaamheid Senioren
In het E-book – Zelfredzaamheid senioren lees je meer over kwetsbaarheid, het belang en effect van bewegen voor kwetsbare senioren. Ook ontdek je hoe je sport en bewegen kunt inzetten om de zelfredzaamheid van senioren te bevorderen.
Ook senioren en bewoners van woon-zorginstellingen stimuleren om te bewegen verdient
passende aandacht, daar zijn de positieve effecten van bewegen eveneens van
meerwaarde. In dit artikel lees je hoe het met de beweging van senioren in woon-zorginstellingen gesteld is en hoe je deze senioren passend in beweging kunt krijgen. Het is dus belangrijk dat het sport- en beweegaanbod aansluit op de wensen en behoeften van de doelgroep om structureel bewegen mogelijk te maken.
4.1.1 Lokaal aanbod in kaart brengen
Inspelen op de wensen en behoeften van senioren ten aanzien van beweegactiviteiten en beweegprofessionals, vraagt om inzicht in het aanbod in de gemeente, stad, wijk of buurt. Op basis daarvan kun je nagaan in hoeverre er voldoende mogelijkheden zijn voor alle senioren of dat er een gat bestaat tussen vraag en aanbod in de wijk. Op de volgende plekken vind je informatie over samenstelling van de wijk of een stadsdeel, zoals leeftijd, (zorggebruik voor) chronische aandoeningen, beweeggedrag en gebruik van Wmo regelingen:
- GGD monitor
- ROS-wijkscan
- Waarstaatjegemeente.nl
Enkele hulpvragen om het aanbod in kaart te brengen zijn: Welk aanbod is er? Voor welke doelgroep is deze activiteit bedoeld? Waar vinden deze activiteiten plaats en op welke momenten in de week? Zijn er senioren of bepaalde doelgroepen voor wie de huidige activiteiten niet geschikt of bereikbaar zijn als het gaat om inhoud, niveau, afstand of kosten? Zijn er verschillende soorten aanbieders actief voor de doelgroep of beperkt concurrentie juist de levensvatbaarheid en betaalbaarheid van verschillende activiteiten?
4.1.2 Erkende interventies inzetten
Als gemeente, uitvoeringsorganisatie, buurtsportcoach of professional binnen zorg en welzijn wil je idealiter de best passende interventie voor de doelgroep inzetten. Benieuwd welke aanpak werkt en waarom? Neem eens een kijkje in de database erkende interventies. Erkende sport- en beweeginterventies zijn werkzame programma’s die sport en bewegen stimuleren of via sport en bewegen maatschappelijke doelen realiseren. De interventies vormen een breed en divers aanbod gericht op verschillende doelgroepen en thema’s, zoals het verminderen van overgewicht onder jongeren, het activeren van senioren of het stimuleren van participatie bij mensen met een beperking.
In dit artikel lees je meer over de mogelijkheden die erkende interventies bieden. Kies je voor het inzetten van een erkende interventie, dan kun je er vanuit gaan dat de aanpak uitvoerig is beschreven, dat er praktijkervaring mee is opgedaan en dat de uitvoerbaarheid is onderzocht. Dit geeft meer zekerheid over het succes van het betreffende programma in de lokale context. De interventies zijn getoetst op onder meer borging en samenwerking. Zo helpt de inzet ervan bij langdurige samenwerkingen met partners, effectieve interventies en kwalitatief goed beweegaanbod en tot slot helpt het bij de borging.
4.1.3 Divers aanbod vormgeven en interventies organiseren
Beweeginterventies zet je in voor mensen die ondersteuning nodig hebben bij het bewegen, of voor wie standaard aanbod niet geschikt is. Maak de beweeginterventies bij voorkeur onderdeel van integrale preventieve zorg om structureel bewegen te bewerkstelligen. Beweeginterventies kunnen namelijk zowel fysieke, sociale, psychische als cognitieve kwetsbaarheid beperken.
Interventies kunnen alleen effectief zijn als je voldoet aan bepaalde voorwaarden. Er is onderzocht welke elementen van belang zijn om senioren en senioren in beweging te brengen of te houden:
- persoonsgericht;
- kwaliteit en eigenschappen van de uitvoerende professional;
- focus op plezier in bewegen;
- inzetten op sociale voordelen;
- bevorderen van eigen effectiviteit;
- passende intensiteit;
- passende setting;
- meerdere componenten passend bij de beweegrichtlijnen;
- relevant voor het dagelijks leven;
- evaluatie van de voortgang.
De volledige onderbouwing van deze werkzame elementen voor sport en bewegen bij senioren vind je hier.
Aan de slag met een interventie voor senioren?
Voor het vormgeven van aanbod of interventies om meer senioren in beweging te brengen, kun je gebruik maken van de Whitepaper succesvolle inzet van interventies voor 55-plussers. Deze whitepaper biedt concrete acties en stappen om aan de slag te gaan met meer/nieuw aanbod voor senioren. Hierbij is ook aandacht voor de implementatie en borging van interventies of sport- en beweegaanbod.
4.1.4 Rol van verenigingen en sport- en beweegprofessionals
De meest voorkomende motivaties voor senioren om in beweging te komen zijn gezondheid, plezier en ontmoeten. Uit onderzoek blijkt dat regelmatig bewegen en sporten het verouderingsproces vertraagt en de kans op verschillende ouderdomsziekten verkleint [1,6]. Doen senioren dit in groepsverband, dan profiteren ze van sociale interactie met anderen. Dit kan leiden tot meer sociale verbondenheid en vermindert of voorkomt gevoelens van eenzaamheid [5,7]. Senioren die regelmatig bewegen of sporten met anderen zijn daardoor minder kwetsbaar en kunnen langer meedoen in de maatschappij [8].
De sportvereniging is hierin een ontmoetingsplek pur sang: een plek vol kansen voor sociale binding, integratie en participatie. Denk aan contact met anderen, vrijwilligerswerk, structuur, gezelligheid, en het werken aan lichamelijke en mentale gezondheid. Aandacht voor de doelgroep senioren biedt ook kansen voor de vereniging, het aantal leden kan er een behoorlijke boost van krijgen. Hierop inspelen kan dus zorgen voor een toename van het aantal leden en dus een stijging van de inkomsten. Vaak kunnen senioren sporten op tijden dat een accommodatie niet of minder wordt gebruikt. Senioren zijn daarnaast goed in te zetten voor vrijwilligerstaken en fungeren als rolmodel voor de jongere leden [2,3,9].
Daarom kan de sportvereniging een verbindende rol vervullen, een waardevolle partner zijn voor het sociale wijkteam en helpen doelen uit het sociaal domein te realiseren. Meer over sportverenigingen en hoe zij aan de slag kunnen gaan om een bijdrage te leveren aan het verhogen van de sport en beweeggedrag in Nederland (met aandacht voor senioren) vind je hier bij NOC*NSF.
Praktijkvoorbeelden
Mooie voorbeelden van hoe een vereniging of accommodatie ingezet wordt ten behoeve van vitaal ouder worden of een centrale rol in de wijk spelen zijn:
